Maszyny Stoewera

Nim nastała epoka laptopa

Historia maszyn do pisania sięga pierwszej połowy XVIII wieku. W 1714 roku brytyjski inżynier Henry Mill zyskał patent na projekt przyrządu, który potrafił drukować oddzielne litery na tyle czyste i dokładne, że można je było pomylić z tymi z drukarni. Urządzenie powstało przypadkowo. Podczas prac nad skonstruowaniem automatu numerującego strony książek, Sholes pomyślał, że po niewielkich modyfikacjach maszyna mogłaby służyć do pisania tekstu. Jego urządzenie miało klawisze, taśmę nasyconą atramentem oraz poziomą metalową płytkę z nałożoną na nią kartką papieru. Maszyna była uruchamiana przez naciskanie pedałami, podobnie jak ówczesne maszyny do szycia.

Jest w tej historii również miejsce na epizod szczeciński.

Na początku XX wieku w kompleksie fabryk Bernharda Stoewera przy ulicy Krasińskiego, związanych dotychczas z przede wszystkim z produkcją maszyn do szycia, rozpoczęto produkcję nowego towaru - maszyn do pisania.

Ich pierwsze modele, konstrukcji Paula Grützmana, znalazły się na rynku już w 1903 roku. Produkcja nowego asortymentu wymagała wcześniej stworzenia dodatkowej przestrzeni produkcyjnej. Kolejny, nowocześnie wyposażony, czterokondygnacyjny budynek fabryczny mieścił się we wschodniej części systematycznie powiększającego się zespołu przemysłowego w rejonie dzisiejszych ulic Krasińskiego i Niemcewicza i Długosza. W jej murach funkcjonował warsztat narzędziowy, szlifiernia, warsztaty obróbki mechanicznej metali, lakiernia i stanowisko do niklowania części. Jednocześnie z budową omawianego zakładu powstała, ukończona w 1907 roku, nowa siłownia (maszynownia).

Model nr 1, produkowany od 1903 roku, posiadał trójrzędową klawiaturę z 30 przyciskami. Produkowany pod nazwą LLOYD lub CITO. Niedługo po wydaniu pierwszego modelu pojawił się następny (model 2), już z czterorzędową klawiaturą i 45 klawiszami. W 1905 ruszyła produkcja trzeciego modelu. Był pierwszy, który mógł bez przeszkód rywalizować z innymi markowymi maszynami do pisania na rynku. Po wyprodukowaniu 5600 tych maszyn wypuszczono w roku 1908 nową - tym razem pod numerem 4. Przełom konstrukcyjny stanowił stoewer Rekord - model 5. Ta seria różniła się od poprzedników nowoczesnym wyglądem. Seria, rozpoczęta w roku 1908, z nielicznymi poprawkami była produkowana aż do upadku firmy w 1930. W 1915 roku planowano sprzedaż tego modelu na rynku brytyjskim pod nazwą Barrat. Ostatecznie w Anglii pojawiło się tylko kilka modeli serii wstępnej.

Maszyny do pisania firmy Stoewer z powodzeniem były wystawiane na wystawach przemysłowych. Świadectwem tych sukcesów są znaki i plakiety umieszczane na frontach maszyn. Znalazły się tam złoty medal zdobyty w Manchesterze na ekspozycji przemysłowej w 1910 oraz odznaczenie z wystawy Sztuki i Edukacji we Włoszech z 1908 r.

Stoewer ma kilka specyficznych cech wyróżniających go spośród innych maszyn do pisania, jak np. brak klawisza Back space służącego do cofania. Zamiast niego stosowano specjalną dźwignię umieszczoną z boku maszyny. Kształt, waga i dopasowanie klawiszy były idealne. Jedyne, co mogło przeszkadzać to nieco inny sposób rozmieszczenia klawiszy, oraz brak klucza odpowiadającego za literę Q.

Stoewer zajmował się także produkcją maszyn przenośnych. Pierwszy model tej serii o nazwie stoewer Elite był trójrzędową, zgrabną maszyną do pisania. Ich produkcja trwała od 1912 do 1928 roku. Model Elite w wersji na eksport był znakowany jako "DS", "De esse" i Elite. Ostatnim modelem fabryki był stoewer Portable. Wprowadzona na rynek w 1926 roku była konstrukcją z 4 rzędami klawiszy funkcyjnych. Licencję na nią sprzedano firmie Rheinmetall (Rheinische Metallwarenfabrik), która kontynuowała produkcję pod własną nazwą.. Od końca lat dwudziestych XX wieku pogarszała się sytuacja finansowa zakładów Stoewera. O ile w pierwszej dekadzie XIX wieku roczna wydajność produkcji najważniejszego wyrobu firmy od 1858 roku, czyli maszyn do szycia sięgała 70 tys. sztuk, tak z końcem lat XX spadła do 30 tysięcy. W pierwszym półroczu 1930 roku wysokość strat przedsiębiorstwa przekroczyła połowę jego kapitału. W roku 1930 dział fabryki zajmujący się maszynami do pisania został sprzedany firmie Rheinmetall. Firma, w ciągu 30 lat istnienia wyprodukowała 135.400 maszyn do pisania. Ostatecznie ta część firmy Stoewer, produkująca maszyny do szycia i rowery, przestała istnieć 21 marca 1933 roku.