Pod tekstem znajdują się materiały edukacyjne (do pobrania) przeznaczone dla nauczycieli i edukatorów.
Założenia ogólne
Projekt pt. „Historia techniki na Pomorzu” powstał w ramach współpracy transgranicznej muzeów w Anklam i w Szczecinie. Celem projektu „Historia techniki na Pomorzu – transgraniczna współpraca muzeów w Anklam i Szczecinie” jest wzbudzenie zainteresowania uczniów i nauczycieli dziedzictwem regionalnym, w szczególności dziedzictwem technicznym na Pomorzu.
W ramach projektu zostanie opracowanych pakiet scenariuszy zajęć edukacyjnych (wraz z materiałami pomocniczymi) z zakresu dziedzictwa technicznego, które mogą być realizowane jako pojedyncze lekcje w szkole, ale także w formie projektów edukacyjnych np. podczas zajęć pozalekcyjnych. Dodatkowo nauczyciele otrzymają do wykorzystania pakiet kart pomocy edukacyjnych.
Przygotowane materiały mogłyby być inspiracją dla nauczycieli i uczniów, aby w swoim środowisku odszukać zabytek techniczny i włączyć się w realizację projektu edukacyjnego.
Projekt ,,Historia techniki na Pomorzu” jest skierowany do uczniów szkół podstawowych, w szczególności klas VI, VII, VIII oraz uczniów I klas szkół ponadpodstawowych. Koordynatorem projektu jest Muzeum Techniki i Komunikacji – Zajezdnia Sztuki w Szczecinie.
Jego inauguracja nastąpi podczas konferencji metodycznej. Zainteresowani nauczyciel zostaną wtedy zapoznani z celami i założeniami przedsięwzięcia. Dla tych osób oraz ich uczniów Muzeum Techniki i Komunikacji – Zajezdnia Sztuki w Szczecinie zorganizuje zajęcia online lub lekcję muzealną, które przybliżą pojęcie zabytku technicznego.
WSTĘP
W świecie rządzonym przez mass media, a przede wszystkim Internet tradycyjne formy zwiedzania muzeów są i pozostaną największą wartością. Jednak upowszechnienie nowych form komunikacji poszerza grupę odbiorców oferty muzealnej i pozwala dotrzeć do tych, którzy nie wzięliby udziału w formach tradycyjnych. W obliczu nowych potrzeb instytucje kultury, w tym także te prezentujące dziedzictwo kulturowe, musiały na nowo określić swą rolę i stały się bardziej zorientowane na wymianę wiedzy i doświadczeń z użytkownikami. Coraz częściej mówi się o partycypacji, która polega na zaangażowaniu publiczności/społeczności/ młodych ludzi czy władz w działania instytucji np. kultury na poziomie tworzenia założeń i wyznaczania celów oraz przebiegu i realizacji projektów.
Za tymi zmianami musi podążać także edukacja. Trzeba zmodyfikować formy i metody uczenia w szkole o dziedzictwie narodowym, a przede wszystkim regionalnym. Przyniesie to korzyść wszystkim uczestnikom procesu dydaktycznego: nauczycielowi, bo otrzyma gotowy do realizacji podczas lekcji pakiet edukacyjny, dotyczący regionalnego dziedzictwa technicznego, uczniowi, rozbudzając jego entuzjazm, zainteresowania, rozwijając umiejętności i kompetencje. Dodatkowo nauczyciel realizuje treści z podstawy programowej, także przekraczając granice poszczególnych przedmiotów.
REALIZACJA PODSTAWY PROGRAMOWEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ.
Elementy historii lokalnej, dziedzictwa regionalnego znajdują odzwierciedlenie
w treściach podstawy programowej z przedmiotów z historii i WOS-u.
Historia
Wstęp.
Rozbudzanie poczucia miłości do ojczyzny przez szacunek i przywiązanie do tradycji i historii własnego narodu oraz jego osiągnięć, kultury oraz języka ojczystego jest kształtowane podczas realizacji przedmiotu historia.
Równie ważne jest kształtowanie więzi z krajem ojczystym, świadomości obywatelskiej, postawy szacunku i odpowiedzialności za własne państwo, utrwalanie poczucia godności i dumy narodowej. Istotne jest budzenie przekonania, że nie można budować przyszłości bez pamięci historycznej, bez kształtowania szacunku dla dziedzictwa narodowego oraz wyrabiania poczucia troski o pamiątki i zabytki historyczne.
Rozbudzanie zainteresowań własną przeszłością, swojej rodziny oraz historią lokalną
i regionalną są podstawą budowania szacunku dla innych ludzi oraz dokonań innych narodów.
- Elementy historii rodzimej i regionalnej. Uczeń:
- Zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki rodzinne i opowiada o nich;
- poznaje historię i tradycje swojej okolicy i ludzi dla niej szczególnie zasłużonych; zna lokalne zabytki i opisuje ich dzieje.
Wiedza o społeczeństwie
Cele kształcenia – wymagania ogólne
- Wiedza i rozumienie. Uczeń:
- wyjaśnia podstawowe prawidłowości życia społecznego, w tym funkcjonowania grup społecznych oraz społeczności lokalnej i regionalnej oraz wspólnoty etnicznej
i państwowej (…)
III. Rozumienie siebie oraz rozpoznawanie problemów. Uczeń:
- powiększa treść własnej tożsamości lokalnej, regionalnej, etnicznej i obywatelskiej;
- Społeczność lokalna. Uczeń:
- znajduje i przedstawia informacje na temat swojej gminy, wydarzeń i postaci z jej dziejów;
VII. Społeczność regionalna. Uczeń:
- znajduje i przedstawia podstawowe informacje o swoim regionie, wydarzenia i postaci z jego dziejów; lokalizuje własne województwo i powiaty wchodzące w jego skład oraz pozostałe województwa;
- przedstawia tradycje i zwyczaje swojej społeczności regionalnej.
REALIZACJA PODSTAWY PROGRAMOWEJ W SZKOLE PONADPODSTAWOWEJ.
historia
Wstęp.
Edukacja historyczna pełni ważne cele wychowawcze. Umożliwia w szczególności:
- kształtowanie szacunku dla dziedzictwa narodowego; wyrabianie poczucia troski o pamiątki i zabytki historyczne;
- rozbudzanie zainteresowań własną przeszłością, przeszłością swojej rodziny oraz historią lokalną i regionalną.
- CELE PROJEKTU
Cele ogólne:
- rozwijanie zainteresowania uczniów historią własnego miasta oraz regionu;
- uświadomienie wartości znaczenia obiektów związanych z historią techniki
w regionie; - poznawanie wartości dziedzictwa regionalnego i przekazywanie je następnym pokoleniom.
Cele szczegółowe:
po zajęciach uczeń:
- wyjaśnia swoimi słowami, czym jest technika i obiekt techniczny;
- definiuje termin dziedzictwo techniczne materialne i niematerialne, rozumie jego znaczenie;
- rozróżnia dziedzictwo: swoje, społeczności lokalnej, polskie, światowe;
- charakteryzuje wymagania, warunki określające, kiedy przedmiot może stać się zabytkiem;
- wskazuje przykłady dziedzictwa technicznego w swojej miejscowości/ w swoim regionie;
- interesuje się zagadnieniami technicznymi nie tylko od strony wykorzystania, ale i zasad działania z uwzględnieniem zjawisk i praw fizyki czy chemii;
- uczestniczy w kulturze w sposób dla niego naturalny,
- prezentuje postawy potwierdzające, że czuje się za nią odpowiedzialny i będzie ją przekazywał w przyszłości swoim dzieciom;
- rozwija umiejętność systematycznej pracy w grupie;
- selekcjonuje wiedzę i planuje własną pracę;
- umiejętnie (zgodnie z założonymi celami, trafnie) wykorzystuje różnorodne źródła
do odtworzenia faktów historycznych.
KOMPETENCJE KLUCZOWE A DZIEDZICTWO TECHNICZNE
Edukacja oparta na dziedzictwie technicznym to znakomity sposób, by rozwijać wszystkie kompetencje kluczowe, chociaż może niektórym wydaje się niemożliwe, aby dotyczyło to tych związanych z matematyką, nauką, techniką, informatyką czy przedsiębiorczością. Oto kilka przykładów.
Organy Unii Europejskiej wymieniają 8 kompetencji ważnych w procesie uczenia się przez całe życie:
- porozumiewanie się w języku ojczystym,
- porozumiewanie się w językach obcych,
- kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
- kompetencje informatyczne,
- umiejętność uczenia się,
- kompetencje społeczne i obywatelskie,
- inicjatywność i przedsiębiorczość,
- świadomość i ekspresja kulturalna.
METODY I FORMY PRACY
- podające (uczenie się przez przyswajanie)
- wykład w muzeum;
- problemowe (uczenie się przez odkrywanie)
- warsztaty w zabytku/ budynku zabytkowym, np. w zajezdni, pałacu;
- wizyta w wiosce tematycznej połączona z odgrywaniem ról i wykonywaniem zadań.
- waloryzujące (uczenie się przez przeżywanie)
- gra miejska;
- quest;
- podróż szlakiem turystycznym bądź trasą kulturową;
- udział w jarmarku tradycyjnego rzemiosła.
- praktyczne (uczenie się przez działanie)
- tworzenie lokalnego archiwum historii techniki;
- akcja porządkowania otoczenia zabytków;
REALIZACJA
Jedną z metod, do wykorzystania podczas pracy z uczniami nad stworzeniem materiału edukacyjnego, związanego z zabytkiem technicznym jest metoda projektu. To jedna z podstawowych dzisiaj form pracy, która kładzie nacisk na rozwijanie wśród uczniów kluczowych kompetencji. Projekty swoim zakresem mogą obejmować jeden lub więcej przedmiotów. Metoda projektu jest wymieniona w podstawie programowej jako jedna z metod pracy na lekcji. Pozwala na współdziałanie szkoły ze środowiskiem lokalnym oraz na zaangażowanie rodziców uczniów. Kluczem do sukcesu w tej metodzie jest przekonanie uczniów, żeby przejęli odpowiedzialność za wykonywanie zadań określonych w projekcie. Nauczyciel nie powinien być „podawaczem wiedzy” i jedynym ekspertem w danej dziedzinie. Rola nauczyciela w znaczącym stopniu sprowadza się do stworzenia warunków do pracy uczniów, motywowania oraz towarzyszenia im w procesie kształcenia. W literaturze pedagogicznej metoda projektów definiowana jest bardzo różnie. Niektórzy uważają, że jest to jedna z wielu metod kształcenia inni natomiast, że jest to strategia postępowania dydaktycznego.
Według autorów Nowego Słownika Pedagogiki Pracy:
„metoda projektów polega na przedsiębraniu przez grupy uczniowskie opracowania, zaplanowania i zaprojektowania, a następnie realizacji wykonania projektu. (…). Jej zalety polegają na organizowaniu samodzielnej pracy uczniów w obmyślaniu projektu i jego realizacji, przygotowaniu przez to i rozwinięciu umiejętności samodzielnej pracy, a jednocześnie zespołowości. (…) Jest to jednak nie tylko metoda, ile strategia, przedstawiająca ogromne walory nie tylko w zakresie rozwoju umiejętności umysłowych i praktycznych uczniów, ale także ich socjalizacji. Wywołuje wzmożoną aktywność uczniów, a szkoła staje się dla nich
w pełni atrakcyjna jako miejsce wyzwalania sił twórczych”.
Przystępując do pracy nad projektem edukacyjnym z uczniami, powinniśmy zastanowić się nad następującymi pytaniami:
- Co chcemy zrobić? Jakich zasobów dziedzictwa projekt będzie dotyczył ?
Projekt będzie dotyczył nast. Przykładowych dziedzin techniki:
Przemysł
- Czy wiesz, gdzie i jakie zakłady przemysłowe/fabryki działały a jakie działają nadal w Twojej miejscowości/Twoim mieście/Twoim regionie? ? Kiedy powstały ?
Jak funkcjonowały? Co produkowały ? Co się z nimi stało (przetrwały/nie przetrwały - Jeśli tak, to co po nich pozostało)?
Tradycyjne rzemiosła
- Czy wiesz, gdzie i jakie działały/ działają nadal zakłady rzemieślnicze w Twojej miejscowości/Twoim mieście/Twoim regionie? Kiedy powstały ?
Jak funkcjonowały, co produkowały ? Co się z nimi stało (przetrwały/nie przetrwały - Jeśli tak to co po nich pozostało?
Transport (kolejowy, drogowy, lotniczy)
- Jakie linie kolejowe były (są nadal w Twojej miejscowości/Twoim mieście/Twoim regionie? (np. linie kolei wąskotorowej). Czy nadal funkcjonują?
- Jeśli nie, to co „materialnego” po nich zostało ? (zachowane pojazdy dworce, mosty, semafory i inna infrastruktura techniczna). Co pozostało w ludzkiej pamięci – relacje świadków, fotografie, bilety itp.?
- Jak tworzyła się i zmieniała mapa połączeń i szlaków
- Czy wiesz gdzie na Pomorzu znajdowały się lotniska ? Czy potrafisz określić ich lokalizację ?
- Jakiego były typy (lądowe, wodne, cywilne, wojskowe)
- Co się z nimi stało (przetrwały/nie przetrwały)
- Jeśli tak to co po nich pozostało?
Technika na wodzie
- Stocznie i ich produkty (+ tradycje szkutnictwa czyli nawiązanie do tradycji rzemiosła),
- porty (ich historia i zabytkowa infrastruktura techniczna, np: dźwigi i żurawie, magazyny i elewatory….),
- rybołówstwo (narzędzia pracy i techniki połowu),
- infrastruktura brzegowa (latarnie morskie)
- inne : śluzy rzeczne, kanały żeglugowe,
Zabytek na wyciągnięcie ręki
Wszystko, co nas otacza, zmienia się wraz z upływem lat. Przedmioty też zmieniają swój wygląd, kształt, funkcjonalność. Rzeczy, których używamy, wciąż staramy się ulepszać, aby odpowiadały naszym zmieniającym się potrzebom.
Czy i jak bardzo te przedmioty się zmieniły?
Który przedmiot masz w swoim domu? A jak wyglądał ten sam przedmiot w czasach, gdy korzystali z niego Twoi dziadkowie ? Czy wszystkie, których używasz Ty znali Twoi dziadkowie ? Które z przedmiotów codziennego użytku z czasów Twoich dziadków/pradziadków nie są znane/używane w Twoich czasach ? Dlaczego ?
(wyposażenie domowe- – sprzęt AGD, urządzenia elektroniczne …….)
Technika na wsi
Narzędzia i sprzęt wykorzystywany w gospodarstwie rolnym:
- do uprawy ziemi : pługi, siewniki, brony, walce, radlice,
- zbioru : kosiarki, kopaczki, zgrabiarki,
- przetwórstwa: młocarnie, sieczkarnie, wialnie do ziarna, parniki, dojarki
Rzemieślnicy i fabryki wiejskie:
- Cegielnie
- Młyny : wodne, wiatraki
- Gorzelnie
- Browary
- mleczarnie
- kuźnie,
- Inne : kieraty, lodownie
Technologie i sprzęt w gospodarstwie domowym: narzędzia do przetwórstwa wełny i lnu, narzędzia do obróbki mleka (maselnice, wirówki)
Dla kogo? Kto będzie odbiorcą?
Odbiorcami będą uczniowie i ich nauczyciele. Rola nauczyciela sprowadza się tutaj
do roli mentora, który wskaże swoim uczniom kierunki odkrywania i pozyskiwania wiedzy tak, aby uczniowie mogli stać się przyszłymi strażnikami dziedzictwa, którzy dbają o własną, lokalną tożsamość, czują się za nią odpowiedzialni, wyrażają się o niej z szacunkiem
i przekazują doświadczenie wartości dziedzictwa następnym pokoleniom.
Dlaczego? Po co? Cele i rezultaty naszego działania.
Projekt edukacyjny ma za zadanie uświadamiać uczniom/ nauczycielom/rodzicom wartość znaczenia obiektów związanych z historią techniki np. jako atrakcji, ciekawostek, miejsc wartych odwiedzenia oraz jako rzeczy, które należy zachować/utrwalić dla przyszłych pokoleń.
Jak? Za pomocą jakich narzędzi, metod, etapów ?
- Wprowadzenie w tematykę (definiowanie):
- Czym jest technika i czym jest obiekt techniczny ?
- Co to jest zabytek ? Kiedy przedmiot może stać się zabytkiem i dlaczego ?
- Czym jest dziedzictwo (dziedzictwo techniczne), czy to tylko obiekty materialne ? ( budynki, narzędzia, wyroby, konstrukcje itp.), czy także wiedza
i umiejętności ? (np. tradycyjne rzemiosło – kowalstwo, tkactwo, rękodzieło, koronkarstwo, hafciarstwo itp.) - Dlaczego obiekty techniczne należy traktować jako zabytki i w tym celu
je poznawać, dokumentować, dzielić się wiedzą o nich ? Jaka jest ich wartość (materialna ,niematerialna ) ?
- Co może być określone jako zabytek techniki ?
- Gdzie poszukiwać wiedzy na ich temat? Co to jest kwerenda ?
- Jakie są typy źródeł informacji ?
- Narzędzia pracy:
- książki, przewodniki, informatory, broszury, ulotki;
- portale internetowe, blogi, aplikacje multimedialne;
- pomoce i materiały dydaktyczne, np. gry planszowe, komputerowe, karciane, zestawy klocków, plansze edukacyjne, karty pracy, scenariusze zajęć.
- Rola archiwów ( w tym także zdigitalizowanych – np. fotografii, dokumentów), muzeów i ich zbiorów.
- Ustalenie i wybór kierunku poszukiwań (dla zespołów/grup uczniowskich)
- stare fabryki i zakłady produkcyjne (także młyny, spichlerze, infrastruktura portowa);
- transport (kolejowy, wodny);
- obiekty techniczne (np. mosty, latarnie morskie, wiatraki,);
- rzemiosło: kowalstwo, rękodzielnictwo, hafciarstwo.
- Opracowanie (w drodze dyskusji, burzy mózgów itp.) etapu zbierania/obróbki zgromadzonych informacji (materiałów źródłowych) na temat wybranego obiektu lub grupy obiektów. Prezentacja końcowa wyników.
Oto kilka przykładów zaprezentowania projektu/prezentacji:
- przedstawienie swoich dokonań w klasie lub na lekcjach otwartych, w takich formach jak: odczyt, wykład, prelekcja, debata;
- zaprezentowanie swojego projektu w postaci gry miejskiej, questu, geocachingu;
- wystawa prac wykonanych przez uczniów(albumy, plakaty, rysunki, modele, zdjęcia, plansze, foliogramy, slajdy);
- konferencja, seminarium;
- organizacja tematycznego szlaku zwiedzania
- prezentacja multimedialna, z wykorzystaniem narzędzi społecznościowych (Instagram, Facebook, Tik Tok, You Tube;
- happening;
- prezentacja problemu w formie inscenizacji
- konkurs wiedzy o zabytkach techniki.
- Z kim? Kto będzie realizował projekt ? Kto będzie pomagał ? Czy przewidujemy udział wolontariuszy?
Oprócz pracy własnej uczniów i wsparcia nauczycieli warto poprosić o pomoc ekspertów, organizacje pozarządowe, lokalnych liderów, animatorów kultury, znajomych i wszystkich, którzy mogą nam pomóc.
- Gdzie? Miejsce lub miejsca, gdzie wszystko będzie się odbywać.
- Kiedy? Terminy i czas trwania naszych działań.
Może być to lekcja, projekt, dowolnie wybrany czas realizacji przez uczniów i nauczycieli.
Uczniowie wspólnie z nauczycielem analizują, korygują i akceptują założenia projektu, będące podstawą do opracowania instrukcji wykonania projektu. Jeżeli instrukcja przyjmie formę kontraktu, nauczyciel i uczniowie podpisują się pod nim. W kontakcie powinny być zawarte: temat projektu, cele projektu, plan działania – zadania dla każdego ucznia w grupie; źródła informacji i materiałów; również terminy konsultacji z nauczycielem; termin, miejsce
i forma prezentacji oraz kryteria oceny projektu.
Podsumowanie
Edukacja regionalna umożliwienia młodym ludziom poznawanie własnego dziedzictwa kulturowego, w tym także dziedzictwa technicznego, tradycji regionalnych, internalizacji wartości i treści regionalnych, ale także utrwalenie poczucia własnej tożsamości regionalnej. Tak ukształtowany młody człowiek będzie otwarty i nastawiony na zrozumienie innych ludzkich kultur.
W odkrywaniu historii własnego regionu istotną rolę odgrywa nauczyciel. Powinien inspirować swoich uczniów, motywować do aktywności, zachęcać, aby uczyli się historii także poza murami szkoły. Odkrywali, poznawali i dokumentowali. Projekt ,, Historia techniki na Pomorzu’’ stwarza niepowtarzalną okazję, aby zrealizować te cele. Pozwala także nawiązać osobistą relację z dziedzictwem , wzbudzić poczucie dumy i odpowiedzialność za to, co mamy przekazać następnym pokoleniom.